Hướng dẫn cách phân tích báo cáo tài chính đầy đủ, chi tiết

Phân tích báo cáo tài chính là một quá trình quan trọng, bao gồm việc xem xét, kiểm tra, đối chiếu và so sánh các số liệu nhằm đánh giá tình hình tài chính của một doanh nghiệp trong kỳ hiện tại so với các kỳ kinh doanh trước đó. Mục đích của hoạt động này là hỗ trợ doanh nghiệp, ngân hàng, nhà đầu tư cùng các bên liên quan khác đưa ra những quyết định kinh tế tối ưu nhất.

Bài viết hôm nay của DSC sẽ hướng dẫn chi tiết về phương pháp phân tích báo cáo tài chính, kèm theo những lưu ý quan trọng cần ghi nhớ trong quá trình thực hiện mà bạn có thể tham khảo.

Các phương pháp phân tích báo cáo tài chính phổ biến

Phân tích báo cáo tài chính là quá trình đánh giá sức khỏe tài chính và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp thông qua các con số trên báo cáo. Để thực hiện việc này một cách hiệu quả, có nhiều phương pháp khác nhau, mỗi phương pháp đều có những ưu điểm và mục đích riêng. 

Một số phương pháp phân tích báo cáo tài chính phổ biến bao gồm:

Phân tích theo chiều ngang (Horizontal Analysis/Trend Analysis)

Phương pháp này tập trung vào việc so sánh các khoản mục trên báo cáo tài chính qua nhiều kỳ kế toán liên tiếp (ví dụ: từng năm hoặc từng quý). Mục tiêu là xác định xu hướng tăng trưởng hoặc suy giảm của các chỉ tiêu, giúp nhận diện sự thay đổi trong hiệu quả hoạt động và tình hình tài chính của doanh nghiệp.

Bạn có thể xây dựng các biểu đồ xu hướng để hình dung rõ hơn về các chỉ số như doanh thu, lợi nhuận, chi phí, hoặc các khoản mục tài sản, nợ.

Phân tích theo chiều dọc (Vertical Analysis/Common-Size Analysis)

Đây là phương pháp chuyển đổi tất cả các khoản mục trên báo cáo tài chính thành tỷ lệ phần trăm so với một khoản mục tổng thể. Cụ thể:

• Trên Bảng cân đối kế toán, các khoản mục tài sản và nguồn vốn thường được thể hiện dưới dạng phần trăm của tổng tài sản.
• Trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, các khoản mục thường được thể hiện dưới dạng phần trăm của tổng doanh thu. Phương pháp này giúp sinh viên dễ dàng so sánh cấu trúc tài chính và hiệu quả hoạt động giữa các doanh nghiệp có quy mô khác nhau hoặc so sánh chính doanh nghiệp đó qua các năm, loại bỏ yếu tố quy mô.

Phân tích các tỷ số tài chính (Ratio Analysis)

Đây là phương pháp phổ biến và được sử dụng rộng rãi nhất trong phân tích tài chính. Phương pháp này bao gồm việc tính toán và giải thích các tỷ số được rút ra từ các số liệu trên báo cáo tài chính để đánh giá các khía cạnh khác nhau của doanh nghiệp, cụ thể như:

• Khả năng thanh toán: Đánh giá khả năng đáp ứng các nghĩa vụ nợ ngắn hạn và dài hạn của doanh nghiệp.
• Hiệu quả hoạt động: Đo lường mức độ hiệu quả trong việc sử dụng tài sản để tạo ra doanh thu và lợi nhuận.
• Khả năng sinh lời: Đánh giá khả năng tạo ra lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh.
• Cơ cấu vốn: Phân tích tỷ lệ nợ và vốn chủ sở hữu trong cơ cấu nguồn vốn. Rất nhiều tài liệu về phân tích báo cáo tài chính PDF tập trung sâu vào phương pháp này.

Phân tích dòng tiền (Cash Flow Analysis)

Phương pháp này tập trung vào việc kiểm tra Báo cáo lưu chuyển tiền tệ để hiểu rõ dòng tiền ra và vào doanh nghiệp từ ba hoạt động chính: hoạt động kinh doanh, hoạt động đầu tư và hoạt động tài chính. Nắm bắt dòng tiền là yếu tố then chốt để đánh giá khả năng thanh toán và sự bền vững của doanh nghiệp, thay vì chỉ dựa vào các con số kế toán trên Báo cáo kết quả kinh doanh.

Phân tích hòa vốn (Break-even Analysis)

Mặc dù không trực tiếp dựa trên báo cáo tài chính đã công bố, phân tích hòa vốn là một công cụ quan trọng để xác định điểm mà tại đó doanh thu bằng tổng chi phí, không có lãi cũng không có lỗ. Nó giúp sinh viên hiểu mối quan hệ giữa chi phí cố định, chi phí biến đổi, giá bán và khối lượng sản phẩm tiêu thụ để đưa ra các quyết định kinh doanh phù hợp.

Cách phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp

Bước 1: Tìm hiểu các thông tin doanh nghiệp cần phân tích BCTC

Trước khi đi sâu vào phân tích các con số trên báo cáo tài chính (BCTC), việc tìm hiểu kỹ lưỡng về doanh nghiệp là bước đầu tiên và cốt lõi. Bước này giúp bạn có cái nhìn tổng quan, xây dựng được bối cảnh cần thiết để quá trình phân tích báo cáo tài chính diễn ra hiệu quả và chính xác hơn.

Nếu bỏ qua giai đoạn quan trọng này, việc phân tích tài chính doanh nghiệp có thể trở nên mơ hồ, dẫn đến các kết luận sai lệch.

Các thông tin cần tìm hiểu bao gồm:

• Ngành nghề kinh doanh cốt lõi: Doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nào? Ví dụ: sản xuất, dịch vụ, bán lẻ, công nghệ, tài chính... Việc hiểu rõ đặc thù ngành giúp phân biệt các chuẩn mực, các chỉ số tài chính quan trọng cần xem xét.
• Mô hình kinh doanh: Doanh nghiệp tạo ra doanh thu và lợi nhuận bằng cách nào? Cơ cấu chi phí ra sao? Ví dụ: bán sản phẩm trực tiếp, cung cấp dịch vụ đăng ký, thu phí hoa hồng.
• Vị thế và thị phần: Doanh nghiệp có vị trí dẫn đầu hay là người đi sau trong ngành? Thị phần hiện tại của họ là bao nhiêu so với các đối thủ cạnh tranh? Thông tin này giúp đánh giá khả năng cạnh tranh và tiềm năng phát triển.
• Ban lãnh đạo và quản trị: Năng lực, kinh nghiệm, uy tín của ban giám đốc và hội đồng quản trị có ảnh hưởng lớn đến hiệu quả hoạt động và chiến lược phát triển của doanh nghiệp. Cần tìm hiểu về các yếu tố như: thời gian gắn bó, tầm nhìn, và liệu có mâu thuẫn lợi ích nào không.
• Chiến lược phát triển: Kế hoạch tăng trưởng, mở rộng thị trường, đầu tư mới, hoặc các mục tiêu dài hạn khác của doanh nghiệp. Điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến các khoản mục trên BCTC trong tương lai.
• Rủi ro và thách thức: Những yếu tố nào có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động kinh doanh? Ví dụ: rủi ro về cạnh tranh, thay đổi công nghệ, chính sách vĩ mô, hay rủi ro từ chuỗi cung ứng.
• Các yếu tố vĩ mô và vi mô: Môi trường kinh tế chung, xu hướng ngành, các quy định pháp luật cũng cần được xem xét vì chúng có thể tác động mạnh mẽ đến phân tích tài chính của doanh nghiệp.
• Lịch sử hoạt động: Việc tìm hiểu lịch sử hình thành và phát triển của doanh nghiệp, các cột mốc quan trọng, hay những thay đổi lớn trong quá trình hoạt động cũng cung cấp cái nhìn sâu sắc cho việc phân tích báo cáo tài chính của doanh nghiệp theo thời gian.

Nguồn thông tin để tìm hiểu có thể từ báo cáo thường niên, báo cáo quản trị, website doanh nghiệp, các bản tin tức tài chính, hay các bài phân tích tài chính doanh nghiệp từ các tổ chức uy tín.

Bước 2: Nắm rõ hệ thống báo cáo tài chính

Để thực hiện phân tích báo cáo tài chính hiệu quả, bước đầu tiên và quan trọng là nắm vững hệ thống báo cáo tài chính cơ bản của doanh nghiệp. Đây là "ngôn ngữ" mà qua đó chúng ta có thể hiểu được tình hình sức khỏe tài chính và hoạt động kinh doanh của một tổ chức. Hệ thống báo cáo tài chính thường bao gồm ba báo cáo chính:

• Bảng cân đối kế toán (Balance Sheet): Bức tranh tổng thể về tài sản, nguồn vốn (nợ phải trả và vốn chủ sở hữu) của doanh nghiệp tại một thời điểm cụ thể. Nó cho thấy những gì doanh nghiệp sở hữu (tài sản) và những gì doanh nghiệp nợ (nợ phải trả), cùng với phần vốn do chủ sở hữu đóng góp. Khi phân tích tài chính doanh nghiệp, bảng cân đối kế toán giúp bạn đánh giá cấu trúc tài chính, khả năng thanh toán và mức độ đòn bẩy tài chính.
• Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh (Income Statement/Profit & Loss Statement): Báo cáo này thể hiện kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp trong một khoảng thời gian nhất định (quý, năm). Nó phản ánh doanh thu, chi phí và lợi nhuận mà doanh nghiệp tạo ra. Đây là tài liệu cốt lõi để đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh, khả năng sinh lời và quản lý chi phí của công ty.
• Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (Cash Flow Statement): Cung cấp thông tin về dòng tiền vào và ra khỏi doanh nghiệp từ ba hoạt động chính: hoạt động kinh doanh, hoạt động đầu tư và hoạt động tài chính trong một kỳ kế toán. Báo cáo này đặc biệt quan trọng vì lợi nhuận trên báo cáo kết quả kinh doanh không phải lúc nào cũng kèm theo dòng tiền thực tế.

Việc hiểu rõ từng thành phần và mối liên hệ giữa các báo cáo này là nền tảng vững chắc để tiến hành phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp một cách bài bản.

Các bạn sinh viên có thể tìm kiếm các mẫu "phân tích báo cáo tài chính pdf" để tham khảo, nhưng điều quan trọng hơn là phải nắm được bản chất và ý nghĩa của từng con số.

Bước 3: Phân tích 5 chỉ số quan trọng trong báo cáo tài chính

Để nắm bắt bức tranh tài chính của một doanh nghiệp, việc đi sâu vào các chỉ số cụ thể là vô cùng cần thiết.

Sau khi đã thu thập và kiểm tra tính nhất quán của các báo cáo, bước tiếp theo trong quy trình phân tích báo cáo tài chính chính là tính toán và đánh giá 5 chỉ số quan trọng, giúp các bạn sinh viên, những nhà đầu tư tiềm năng có cái nhìn tổng quan và sâu sắc hơn về hiệu quả hoạt động, khả năng thanh toán, và sức khỏe tài chính của doanh nghiệp.

5 chỉ số này bao gồm:

• Chỉ số khả năng thanh toán: Phản ánh khả năng doanh nghiệp đáp ứng các nghĩa vụ tài chính ngắn hạn và dài hạn. Đây là thước đo cơ bản để đánh giá rủi ro vỡ nợ.
• Chỉ số hoạt động: Đánh giá hiệu quả sử dụng tài sản của doanh nghiệp để tạo ra doanh thu và lợi nhuận. Chỉ số này thường bao gồm vòng quay hàng tồn kho, vòng quay khoản phải thu, v.v.
• Chỉ số cơ cấu tài chính: Cho biết tỷ lệ giữa các nguồn vốn (nợ và vốn chủ sở hữu) được sử dụng để tài trợ cho tài sản của doanh nghiệp. Nó thể hiện mức độ độc lập tài chính và rủi ro nợ.
• Chỉ số khả năng sinh lời: Đo lường hiệu quả hoạt động kinh doanh trong việc tạo ra lợi nhuận từ doanh thu và tài sản. Các chỉ số thường gặp là biên lợi nhuận, ROE, ROA.
• Chỉ số dòng tiền: Phân tích dòng chảy tiền mặt vào và ra khỏi doanh nghiệp, thể hiện khả năng tạo tiền của doanh nghiệp từ hoạt động kinh doanh cốt lõi, đầu tư và tài chính. Dòng tiền dương và ổn định là dấu hiệu của một doanh nghiệp khỏe mạnh.

Lưu ý khi phân tích báo cáo tài chính

Khi phân tích báo cáo tài chính, đặc biệt cho sinh viên mới bắt đầu, hãy lưu ý những điểm sau để đảm bảo hiệu quả và tính ứng dụng thực tiễn:

• Đối chiếu nhiều kỳ: Không chỉ nhìn vào một kỳ. So sánh qua nhiều quý, năm để nắm bắt xu hướng tăng trưởng, sự ổn định và biến động của doanh nghiệp.
• So sánh với đối thủ cùng ngành: Đặt doanh nghiệp trong bối cảnh ngành để đánh giá hiệu quả, nhận diện điểm mạnh, điểm yếu và vị thế cạnh tranh.
• Hiểu bối cảnh vĩ mô & vi mô: Các yếu tố kinh tế, chính sách, hay thay đổi ngành đều ảnh hưởng lớn đến tài chính.
• Đọc kỹ thuyết minh báo cáo: Đây là phần giải thích chi tiết, giúp tránh hiểu lầm từ các số liệu tổng hợp.
• Cẩn trọng với thủ thuật kế toán: Luôn có sự nghi ngờ lành mạnh, tìm hiểu sâu để phát hiện các dấu hiệu làm đẹp báo cáo hoặc bất thường.
• Sử dụng đa dạng phương pháp: Kết hợp phân tích ngang, dọc, tỷ số tài chính để có cái nhìn đa chiều và toàn diện nhất.

Học phân tích báo cáo tài chính dễ dàng với DSC Thực tập số

Bạn là sinh viên kinh tế, tài chính đang tìm kiếm công việc đầu tiên trong ngành chứng khoán? Bạn biết rằng phân tích báo cáo tài chính là kỹ năng cốt lõi nhưng còn ngần ngại trước những con số khô khan?

Đừng lo lắng! DSC Thực tập số không chỉ là một khóa học đơn thuần, mà là chương trình đào tạo nghề nghiệp chuyên sâu, được thiết kế để trang bị cho bạn nền tảng vững chắc và kỹ năng thực chiến để tự tin bước vào ngành.

Trong lộ trình đào tạo toàn diện, phân tích báo cáo tài chính là một phần trọng tâm, giúp bạn gỡ bỏ rào cản và làm chủ kỹ năng thiết yếu này. Tại khóa DSC Thực tập số, phân tích báo cáo tài chính của doanh nghiệp sẽ được đào tạo thông qua các ví dụ thực tế, tình huống minh họa sống động và kinh nghiệm thực chiến từ chuyên gia.

Bạn sẽ không chỉ hiểu phân tích tài chính là gì, mà quan trọng hơn là biết cách áp dụng để đánh giá tiềm năng doanh nghiệp, nhận diện rủi ro và đưa ra quyết định đầu tư hiệu quả – đây chính là kỹ năng không thể thiếu của một Nhà Phân tích hay Nhà Tư vấn chuyên nghiệp. Chương trình trang bị cho bạn kiến thức nền tảng vững chắc về các loại báo cáo quan trọng (Báo cáo kết quả kinh doanh, Bảng cân đối kế toán, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ) và hướng dẫn chi tiết cách đọc, hiểu, diễn giải các chỉ số quan trọng, đồng thời cẩn trọng với các thủ thuật kế toán.

Từ người chưa biết gì, bạn sẽ tự tin đọc và hiểu phân tích tài chính, sẵn sàng biến những con số thành lợi thế cạnh tranh khi xin việc và rút ngắn con đường tìm kiếm công việc chứng khoán đầu tiên.

Kết luận

Việc nắm vững các phương pháp phân tích báo cáo tài chính là chìa khóa để hiểu sâu sắc về sức khỏe doanh nghiệp. Chương trình DSC Thực tập số sẽ trang bị cho bạn kiến thức thực chiến và kỹ năng phân tích chuyên sâu thông qua các mô phỏng giao dịch và bài tập thực tế.

Đăng ký ngay DSC Thực tập số để bắt đầu hành trình chinh phục ngành chứng khoán với kỹ năng phân tích tài chính vững chắc và cơ hội việc làm rộng mở!