GDP là gì? Cách tính và yếu tố ảnh hưởng đến GDP

GDP là một trong những chỉ số vĩ mô quan trọng đối với người mới bắt đầu tìm hiểu đầu tư chứng khoán. Vậy GDP là gì? Ý nghĩa, công thức tính GDP và những yếu tố ảnh hưởng đến GDP là gì? Cùng tìm hiểu chi tiết chủ đề này trong bài viết hôm nay của DSC.

GDP là gì?

Khi nói về GDP, hay còn được gọi với cái tên đầy đủ Gross Domestic Product, chúng ta phải hiểu và nắm được GDP là tổng sản phẩm quốc nội. Nói theo một cách kỹ càng hơn, nó là tổng giá trị tiền tệ hoặc giá trị thị trường của tất cả các hàng hóa và dịch vụ hoàn chỉnh được sản xuất trong biên giới của một quốc gia trong một khoảng thời gian cụ thể.

Là một thước đo tổng thể về sản xuất trong nước, GDP hoạt động như một thẻ điểm toàn diện về sức khỏe kinh tế của một quốc gia nhất định. Chỉ số GDP về cơ bản thì bị ảnh hưởng bởi ba yếu tố sau, lần lượt là dân số (population), vốn đầu tư nước ngoài (FDI) và lạm phát (inflation).

>> Xem thêm: NPV và IRR là gì?

GDP được chia ra làm 4 loại:

• Nominal GDP: hay còn được biết đến với cái tên GDP trên danh nghĩa, là GDP danh nghĩa là đánh giá về sản xuất kinh tế trong một nền kinh tế sử dụng giá hiện tại (current price). Những yếu tố như lạm phát hay tốc độ tăng trưởng được lược bỏ nên thường sẽ chỉ số này không có độ chính xác cao và thường được sử dụng để so sánh giữa các quý trong 1 năm.

•  Real GDP: ngược lại, hay được gọi là GDP trên thực tế, phản ánh số lượng hàng hóa và dịch vụ được sản xuất bởi một nền kinh tế trong một năm nhất định dựa trên giá gốc tại một thời điểm gốc được quy định và điều này giúp chỉ số này không bị ảnh hưởng bởi lạm phát hay tốc độ tăng tăng trưởng vì GDP vốn được dựa trên giá trị tiền tệ và nên chỉ số này thường được sử dụng để đánh giá GDP của 2 hay nhiều năm với nhau.

• GDP bình quân đầu người: hay GDP per capita, là một chỉ số kinh tế cơ bản, thể hiện giá trị GDP trên mỗi cá nhân của một quốc gia. GDP per capita đo lường năng suất trung bình, kết quả sản xuất kinh doanh trung bình, và phần nào là mức sống trung bình mà mỗi công dân đóng góp và hưởng thụ trong nền kinh tế.

• GDP xanh: GDP xanh là chỉ số được tính bằng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) thông thường, sau khi đã khấu trừ các chi phí phục hồi và giải quyết các vấn đề môi trường phát sinh từ hoạt động sản xuất kinh doanh.

>> Xem thêm:

• GRDP là gì?
• GDP (PPP) là gì?

Ý nghĩa của chỉ số GDP là gì?

Chỉ số Tổng sản phẩm quốc nội không chỉ là một con số, mà còn mang ý nghĩa sâu sắc, phản ánh toàn diện sức khỏe và định hướng phát triển của một nền kinh tế. Dưới đây là những ý nghĩa then chốt của GDP:

• Đánh giá sức khỏe và tăng trưởng kinh tế: GDP là thước đo tiêu chuẩn để đánh giá tốc độ tăng trưởng kinh tế của một quốc gia trong một giai đoạn cụ thể. Nó phản ánh tổng giá trị của toàn bộ hàng hóa và dịch vụ được sản xuất, cho thấy sự biến động và phát triển của nền kinh tế theo thời gian. Một GDP tăng trưởng ổn định thường báo hiệu một nền kinh tế vững mạnh, có khả năng tạo ra của cải và nâng cao đời sống.
• Cảnh báo về suy thoái và khủng hoảng: Khi chỉ số GDP sụt giảm liên tục, đó là dấu hiệu cảnh báo rõ ràng về nguy cơ suy thoái kinh tế. Tình trạng này có thể kéo theo nhiều hệ lụy tiêu cực như tỷ lệ thất nghiệp gia tăng, thu nhập giảm sút, và đời sống người dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng. GDP thấp cũng ảnh hưởng đến sự ổn định của đồng tiền và niềm tin thị trường.
• Cơ sở cho quyết định Đầu tư: GDP là một trong những chỉ số kinh tế vĩ mô quan trọng nhất mà các nhà đầu tư nước ngoài sử dụng để đánh giá tiềm năng phát triển kinh tế và sự ổn định của một quốc gia. Một GDP cao và tăng trưởng bền vững sẽ thu hút đầu tư nước ngoài (FDI), mang lại nguồn vốn, công nghệ và cơ hội việc làm, thúc đẩy tăng trưởng hơn nữa.
• Định hướng chính sách vĩ mô quốc gia: Chính phủ và các nhà hoạch định chính sách sử dụng dữ liệu GDP để phân tích tình hình kinh tế hiện tại, từ đó xây dựng và điều chỉnh các chính sách tài khóa và tiền tệ phù hợp. Việc hiểu rõ biến động GDP giúp đưa ra các giải pháp kịp thời để thúc đẩy tăng trưởng, kiểm soát lạm phát, ổn định thị trường và nâng cao phúc lợi xã hội.

Công thức tính GDP

GDP có thể được xác định thông qua ba phương pháp chính. Cả ba phương pháp sẽ mang lại cùng một con số nếu được tính toán chính xác. Cụ thể:

Tính theo phương pháp tiếp cận chi tiêu (Expenditure Approach)

Cách tiếp cận chi tiêu đưa ra tính toán về chi tiêu của các nhóm khác nhau tham gia vào nền kinh tế và công thức như sau:

GDP = C+I+G+NX

Chú thích:

• C = tổng chi tiêu

• I = tổng đầu tư

• G = chi tiêu của chính phủ

• NX =Xuất khẩu ròng

Tính theo phương pháp dựa trên thu nhập (Income Approach)

Cách tiếp cận thu nhập tính toán dựa trên thu nhập có được từ tất cả các yếu tố sản xuất trong nền kinh tế của nước đó, công thức như sau:

GDP = W + R + P + I

Chú thích:

• W = Lương được nhận

• R = Thu nhập từ việc cho thuê

• P = Lợi nhuận

• I = Lợi tức

Tính theo phương pháp dựa trên sản xuất (Production Approach)

Phương pháp sản xuất ước tính, tính toán tổng giá trị của sản lượng kinh tế và trừ đi chi phí của hàng hóa trung gian được tiêu thụ như nguyên vật liệu, công thức tính như sau:

GDP = Tổng giá trị đầu ra - Giá trị chi tiêu trung gian

Những yếu tố chính ảnh hưởng đến GDP

Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) là thước đo sức khỏe và quy mô của một nền kinh tế. Chỉ số này chịu ảnh hưởng bởi rất nhiều yếu tố, nhưng có ba yếu tố then chốt sau đây đóng vai trò quyết định đến tăng trưởng GDP và phát triển kinh tế của một quốc gia:

• Nguồn nhân lực và dân số: Con người là yếu tố trung tâm của nền kinh tế, đóng vai trò kép: vừa là lực lượng lao động chính sản xuất ra hàng hóa và dịch vụ, tạo ra giá trị gia tăng; vừa là người tiêu dùng thúc đẩy nhu cầu thị trường và dòng chảy kinh tế. Quy mô dân số, chất lượng nguồn nhân lực, năng suất lao động và sức mua của người dân ảnh hưởng trực tiếp đến quy mô và tốc độ tăng trưởng GDP, đồng thời là cơ sở để tính toán thu nhập bình quân đầu người.
• Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI): FDI là nguồn vốn đầu tư từ các cá nhân, tổ chức hoặc doanh nghiệp nước ngoài đổ vào nền kinh tế trong nước, thường dưới hình thức xây dựng nhà máy, cơ sở sản xuất hoặc thành lập doanh nghiệp mới. FDI không chỉ bổ sung nguồn vốn quan trọng, mà còn mang lại công nghệ tiên tiến, kỹ năng quản lý hiện đại, tạo ra việc làm mới và thúc đẩy xuất khẩu.
• Lạm phát: Lạm phát là hiện tượng mức giá chung của các loại hàng hóa và dịch vụ trong nền kinh tế tăng liên tục theo thời gian, làm giảm sức mua của đồng tiền. Mặc dù lạm phát ở mức độ vừa phải đôi khi được coi là dấu hiệu của nền kinh tế đang phát triển, nhưng lạm phát cao và không được kiểm soát sẽ gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho GDP: làm giảm chi tiêu tiêu dùng và đầu tư, tạo ra sự bất ổn cho doanh nghiệp, giảm niềm tin vào nền kinh tế và có thể dẫn đến khủng hoảng kinh tế, cản trở tăng trưởng GDP bền vững.

Những hạn chế của GDP trong việc đánh giá kinh tế quốc gia

Mặc dù đây là chỉ số được sử dụng rộng rãi nhưng GDP vẫn có những nhược điểm nhất định:

• GDP bỏ qua giá trị của hoạt động kinh tế không chính thức hoặc không được ghi chép

• GDP bỏ qua lợi nhuận thu được của một công ty nước ngoài tại nước đó

• GDP không tính, không bao gồm các hoạt động giữa công ty này và công ty khác

• GDP tỉnh cả chi phí và lãng phí thành lợi ích kinh tế

Mặc dù có những hạn chế nhất định, GDP vẫn là một công cụ vô cùng quan trọng, đưa ra cho các nhà hoạch định chính sách, nhà đầu tư và doanh nghiệp một công cụ để đưa ra những  quyết định chiến lược.

Như vậy, qua bài viết này, chúng ta đã cùng nhau khám phá một cách chi tiết về GDP là gì, từ định nghĩa cơ bản, các loại GDP khác nhau (danh nghĩa, thực tế, bình quân đầu người, xanh), đến ý nghĩa sâu sắc mà chỉ số này mang lại. Chúng ta cũng đã tìm hiểu về các phương pháp tính toán GDP và những yếu tố then chốt ảnh hưởng trực tiếp đến tăng trưởng GDP của một quốc gia.

Mặc dù GDP có những hạn chế nhất định trong việc phản ánh toàn diện sức khỏe kinh tế và chất lượng sống, nhưng nó vẫn là một công cụ phân tích vĩ mô vô cùng quan trọng và không thể thiếu. Chỉ số GDP cung cấp cái nhìn tổng quan về quy mô và tốc độ phát triển kinh tế, giúp các nhà đầu tư đưa ra quyết định thông minh, đồng thời là cơ sở để chính phủ xây dựng và điều chỉnh các chính sách kinh tế vĩ mô hiệu quả.

Hy vọng những thông tin chi tiết từ DSC đã mang đến cho bạn cái nhìn toàn diện hơn về GDP, từ đó giúp bạn tự tin hơn trong hành trình tìm hiểu và đầu tư chứng khoán đầy tiềm năng.